Ankara-Qahirə əlaqələrinin inkişafı – regionda problemlərin həllinə təkan

Türkiyə ilə Misir münasibətləri, əlaqələri genişlənib, inkişaf edir.

Ərəb Respublikasının Prezidenti Əbdülfəttah əs-Sisinin sentyabrın 4-də Ankaraya səfəri də bunu təsdiqləyir. Normallaşma istiqamətində ilk addımı rəsmi Ankara atıb. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan 2024-cü il fevralın 14-də Misirə səfər etməklə tərəflər arasında mövcud anlaşılmazlığı aradan qaldırıb.

O, Qahirədə Misir Prezidenti Sisi ilə iki ölkə arasında əməkdaşlıqla bağlı birgə bəyannamə imzalayıb. Türkiyə ilə Misir arasında imzalanan razılaşma çərçivəsində siyasi və diplomatik, iqtisadiyyat, ticarət, bank və maliyyə xidmətləri, investisiyalar, nəqliyyat, aviasiya, dənizçilik, turizm, sağlamlıq və əmək, təhlükəsizlik, hərbi və müdafiə sənayesi, hər cür mütəşəkkil cinayətkarlığa və terrorçuluğa qarşı birgə mübarizə, mədəniyyət, təhsil, elm və texnologiya, enerji, mədənçilik, kənd təsərrüfatı, ətraf mühit, meşə təsərrüfatı, yaşayış və şəhər çevrilməsi, iqlim dəyişikliyi, rabitə və informasiya, konsulluq işləri sahələrində əməkdaşlıq etmək qərarı qəbul edilib.

Əbdülfəttah əs-Sisinin Türkiyəyə səfəri çərçivəsində müxtəlif sahələrdə sazişlər imzalanacaq. İki ölkə arasında ticarət dövriyyəsinin həcminin hazırkı 10 milyard dollar səviyyəsindən 15 milyard dollara çatdırılması nəzərdə tutulub.

Misir iqtisadiyyatına Türkiyənin qoyduğu sərmayənin üç milyard dollar artacağı gözlənilir. Müdafiə sektoruna əhəmiyyətli sərmayələr qoyan Misirlə bu sahədə birgə layihələrin həyata keçirilməsi də gündəlikdədir.

İki ölkə üçün müxtəlif imkanlar açan enerji sektorunda, xüsusən də mayeləşdirilmiş təbii qaz, nüvə və bərpa olunan enerji sahəsində əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi planlaşdırılır.

Misir Türkiyənin birbaşa xarici sərmayələrinin həcminə görə 294 milyon dollarla 19-cu, eləcə də xaricdən Türkiyəyə birbaşa xarici investisiyaların həcminə görə 45 milyon dollarla 36-cı yerdədir.

Ötən il Türkiyə Misirə 3 milyard dollar həcmində mal ixrac edib. Hesabat dövründə Misirdən idxalat 3,1 milyard dollar, iki ölkə arasında xarici ticarət dövriyyəsi isə 6,1 milyard dollar təşkil edib. Bu dövrdə Türkiyə Misirdən əsasən plastik və plastik məmulatlar, gübrə, dəmir və polad idxal edib.

2024-cü ilin yeddi ayı ərzində Ərəb Respublikasına ixracat bir milyard 904 milyon dollar, idxalat isə bir milyard 911 milyon dollar olub.

Sisinin səfəri zamanı iki ölkə arasında Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurasının iclasında müdafiə, enerji, turizm, səhiyyə, təhsil və mədəniyyət sahələrində 20-yə yaxın müqavilənin imzalanacağı gözlənilir.

Türkiyə-Misir İş Şurasının sədri Mustafa Dənizər “Anadolu” agentliyinə açıqlamasında bildirib ki, Misirə Türkiyə sərmayələri hər il artır: “Gələn il ərzində 500 milyard dollarlıq yeni investisiyalar gözlənilir. Misirdəki məşğulluğumuz 100 min nəfərə çatıb”.

Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, iki ölkə arasında anlaşılmazlığın aradan qalxması prosesi 2021-ci ilin may-sentyabr aylarında başlayıb. Çünki Misirdə Prezident seçilmiş Məhəmməd Mursinin hərbi yolla devrilməsinə etiraz olaraq rəsmi Ankara Qahirə ilə əlaqələri kəsmiş və yeni hərbi rejimi tanımadığını bildirmişdi.

“Ərəb baharı” baş vermiş ölkələrdə Türkiyə modelli bir sistemin qurulacağı ehtimal olunurdu. Rəsmi Ankara isə həmin ölkələrdəki hərəkatları və yeni qurulan hakimiyyətləri dəstəkləyirdi. Ancaq Məhəmməd Mursinin həbsi, ölümü tərəflər arasında gərginliyin daha da artmasına səbəb oldu.

Ancaq regionda baş verən hadisələr Türkiyə və Misirin bir-birinə ehtiyacı olduğunu isbatlayıb. Odur ki, rəsmi Ankara və Qahirə biri-birinə doğru müsbət addımlar atmağa başlayıb. Artıq gərginlik bitib.

Türkiyə ilə Misir bir sıra özəlliyinə görə bir-birinə oxşayır. Burada islam dini amili ilə yanaşı Ərəb Respublikasının vaxtı ilə Osmanlı dövlətinin bir hissəsi olmasının da rolu var.

Bundan başqa region ölkələri arasında demokratik idarəetmə institutlarına üstünlük verilməsi, Qərb bloku ilə əməkdaşlıq və əlaqələr, Fələstin məsələsi və Qəzza zolağında baş verənlər, oxşar mövqedən yanaşılması kimi məsələlər Türkiyə və Misiri yaxınlaşdırır. Bu baxımdan onlar Orta Şərqin sabitliyinin yaranması, təhlükəsizliyinin təmin olunması, inkişafı və əməkdaşlığın genişlənməsində Ankara və Qahirə əsas aktorlardandır.

Rəcəb Tayyib Ərdoğanla Əbdülfəttah Sisinin görüşündə də regionda dayanaqlı istiqrar, sülh və əmin-amanlığa dair məsələlərin müzakirəsi vacib sayılır.

Türkiyə-Misir əlaqələrinin möhkəmlənməsi və inkişafı qərb blokunun Yaxın Şərqdə davam edən münaqişələrə də təsir göstərə bilər. Yüksək səviyyədə bu kimi rəsmi səfərlər Ərəb Dövlətləri Liqası ilə Türkiyə arasında əməkdaşlığın möhkəmlənməsinə təkan verər. Ankara-Qahirə münasibətlərinin dərinləşib, güclənməsi region dövlətlərinin, xüsusi ilə Türkiyə və ərəb ölkələrinin Fələstin-İsrail məsələsinə ortaq mövqeyin formalaşmasına təkan verər. Misirlə Türkiyənin əlaqələrinin möhkəmlənməsi Yaxın Şərq regionuna dair məsələlərinin həllində nüvə rolunu oynayar. Belə əlaqə həm də bölgə dövlətləri arasında etibar və etimadın artmasına impuls verər.

Türkiyənin Misirlə əlaqələrinin nizamlanması, inkişafı Azərbaycanla Ərəb Respublikasının münasibətlərinin inkişafına da özünə məxsus töhfə sayıla bilər. Bu, Türk Dövlətləri Təşkilatı ilə Ərəb Dövlətləri Liqasının bir-birinə yaxınlaşmasına, beynəlxalq səviyyədə ortaq məxrəcdən çıxış etməsinə təsir göstərər.

Səfər regionda yeni şəraitin yaranmasına ümidləri də artırır.