Azərbaycanda sığorta bazarının potensialı yetərincə istifadə edilmir

Ölkəmizdə sığorta sektorunun inkişafına ayrılan diqqət və görülən tədbirlər nəticəsində bu sahə ildən-ilə daha da böyüyür. Mərkəzi Bank requlyator təyin edildikdən sonra nəzarətin gücləndirilməsi, sığorta şirkətlərinin təhlili və bazarın qiymətləndirilməsi, eyni zamanda əhali arasında maarifləndirilmə işlərinin həyata keçirilməsinə xüsusi diqqət yetirildi.

"Report"a Azərbaycan Sığortaçılar Assosasiyasından (ASA) verilən məlumata görə, Azərbaycanda sığorta bazarının inkişaf potensialı yüksək olsa da, hal-hazırda bu potensialdan yetərincə istifadə edilmir. Buna baxmayaraq 10 il öncəki göstəricilərlə cari dövrü müqayisə etdikdə mövcud irəliləyişi aydın şəkildə görmək mümkündür. Lakin baş verən gözlənilməz hadisələr ümumi iqtisadiyyata təsir göstərdiyi kimi, maliyyə bazarının əsas tərkib hissəsi olan sığorta sektorundan da yan keçmədi.

Sürətlə yayılan koronavirus təkcə insanların sağlamlığına zərər vurmadı, eyni zamanda ölkələrin iqtisadiyyatını da dərindən zədələdi. Yerli sığorta bazarında ayrı-ayrı sığorta növlərində epidemiyanın təsiri birbaşa hiss edildi, bəzilərində isə mülayim dinamika müşahidə olundu.

ASA-dan verilən məlumata görə, pandemiya ən ağır zərbəni turizm sektoruna vurduğuna görə, səfər sığortası üzrə azalma tendensiyası davam edir: "Uzun müddət sərhədlərin bağlı olması və ölkələrarası gediş- gəlişə qadağa qoyulması və ya qismən məhdudlaşdırılması sığortanın bu növü üzrə bağlanan müqavilələrin kəskin azalmasına səbəb oldu. Nəticədə 2019-cu ilin ilk rübündə 2018-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə bu məhsul üzrə 18%-lik artım müşahidə edildiyi halda, 2020-ci ilin 1-ci yarımilində ilk dəfə olaraq yığımlar 100%-dək azaldı". 

Assosasiyadan bildirilir ki, avtonəqliyyat vasitəsi sahiblərinin mülki məsuliyyətinin icbari sığortası (AVSMMİS) üzrə ödənişlərdə azalma davam edir: "Respublika ərazisində avtomobillərdən istifadə hallarının günbəgün artmasına  baxmayaraq, təəssüf ki, sürücülərin bir qismi avtonəqliyyat vasitəsi sahiblərinin mülki məsuliyyətinin icbari sığortası növü haqqında kifayət qədər məlumatlı deyillər. AVSMMİS məhsulu avtonəqliyyat vasitələrinin Azərbaycan Respublikasının ərazisində istifadəsi nəticəsində fiziki şəxslərin sağlamlığına, həmçinin fiziki və hüquqi şəxslərin əmlakına vurduğu zərərlərin əvəzinin ödənilməsi məqsədi ilə tətbiq edilir".

Qeyd edək ki, sığortanın bu növü 2011-ci ildə qəbul edilən “İcbari sığortalar” haqqında qanunla tənzimlənir.

Cari ilin birinci rübündə, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə AVSMMİS üzrə yığımlarda 15%, ödənişlərdə isə 16% azalma baş verdi. Azalmaya səbəb olaraq ASA-da əsas iki amili qeyd etdilər:

- Hal-hazırda qanuna əsasən sığorta şirkətləri sürücülərə İcbari Sığorta Bürosunun təyin etdiyi qiymətdən əlavə endirim edə bilməz. Bu gün respublikada bəzi sürücülərin sığorta haqlarında 40%-ə qədər endirim mövcuddur. İldən- ilə tətbiq edilən bu cür endirimlər yığımlara da öz təsirini göstərir.

- Yığımların azalmasına təsir edən digər amil isə ölkəmizdə tətbiq olunan izolasiya qaydaları oldu. Avtomobildən istifadə hallarının azalması paralel olaraq həmin dövr ərzində yenilənən müqavilələrin sayının azalması ilə nəticələndi. 

Qeyd edək ki, 2020-ci ilin ilk rübündə icbari sığorta növləri üzrə edilən ödənişlərin 82%- i bu məhsulun üzərinə düşür. "Lakin hər bir halda AVİSMMİS şirkətlər üçün zərərli məhsul hesab olunur", - ASA-dan bildirildi.

Assosasiyasada qeyd etdilər ki, pandemiya müddətində KASKO üzrə təbliğat gücləndirildi: "Sığorta bazarının əsas hərəkətverici qüvvəsi icbari növləri olsa da, könüllü sığorta məhsulları bazarın inkişafı baxımından əhəmiyyətli rola malikdir.

Könüllü qeyri -həyat sığorta sinifinə daxil olan ən çox tanınan məhsullardan biri KASKO sığortasıdır. Dünyanın bir çox ölkələrində bu məhsul yüksək paya malik olsa da yerli sığorta bazarında vəziyyət bir qədər fərqlidir. 2020-ci ilin ilk 6 ayının yekun göstəricilərinə nəzər saldıqda KASKO sığortasının ümumi bazarda payının 5% -ə bərabər olduğunu görə bilərik. Qeyri-həyat sığorta bazarında isə bu məhsulun payı 9%-ə barəbərdir. KASKO sığortası avtomobili bir çox risklərə qarşı sığortalamasına baxmayaraq, təəssüf ki, indiki vəziyyətdə sürücülər bu məhsul barədə ya məlumatsızdırlar, ya da onun faydalarında yararlanmaq istəmirlər. Könüllü sığorta məhsulları üzrə bağlanan müqavilələrin sayının artması sığorta mədəniyyətinin dərinləşməsindən və məlumatlandırılmadan birbaşa asılıdır. 

Buna baxmayaraq ildən -ilə sığorta şirkətləri tərəfindən KASKO sığortası ilə bağlı məlumatlandırma və maarifləndirmə işləri artırılır. Xüsusilə də pandemiya dövründə sığorta şirkətləri fəaliyyət istiqamətlərini daha çox könüllü sığorta məhsullarının satışının artırılmasına və bu məhsulların tanıdılmasına yönləndirdi. Demək olar ki, bütün şirkətlər bu müddətdə KASKO məhsulu üzrə müxtəlif kampaniyalar həyata keçirdi, əlavə təkliflər irəli sürdü. Nəticədə cari ilin ilk rübündə ötən ilin eyni dövrünə nisbətən məhsul üzrə 29%-lik artım qeydə alındı".

Əmlak sığortası üzrə isə artım mülayim tempdə də olsa davam edir. ASA-dan bildirilir ki, əmlak sığortası ötən ilin son aylarından etibarən ən geniş yayılan sığorta növlərindən biridir. Sığortanın bu növünün icbari olmasına baxmayaraq, AVSMMİS kimi cərimə mexanizminin hazır olmaması və elektron nəzarətin tam tətbiq edilməməsi məhsulun satışını lazımi səviyyədə təşkil etməyi çətinləşdirir. İlin əvvəlindən sığorta şirkətlərin əsas diqqəti əmlak sığortasının təbliğinə yönəltsə də respublikada, xüsusilə də bölgələrdə icbari sığortası olmayan çoxlu sayda əmlak qalmaqdadır. Lakin bununla belə əmlak sığortası üzrə 2020-ci ilin ilk rübündə ötən ilin analoji dövrü ilə müqayisədə 40%-lik artım görə bilərik". 

Sığortaçılar Assosasiyasında hesab edirlər ki, sığorta şirkətləri pandemiya dövründə könüllü sığorta məhsullarının satışına və tanıdılmasına daha çox diqqət yetirməyə başladılar. 2020-ci ilin ilk rübündə bu sinifə daxil olan məhsullar üzrə yığımlarda ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 13%, ödənişlərdə isə 85% artım qeydə alındı. 

 "Ümumiyyətlə, pandemiya ilə əlaqədar bu ilin əvvəlində nəzərdə tutulan göstəricilərə nail olmaq mümkün olmasa da qeyd edilən dövrdə yığımlarda 11%, ödənişlərdə isə 55% artım müşahidə edilir.